Curatele is de meest vergaande beschermingsmaatregel die de rechter kan opleggen. Sta je onder curatele, dan mag je zelf in principe geen rechtsgeldige beslissingen meer nemen over je eigen leven. Je wordt ‘handelingsonbekwaam’. Dat lijkt op de rechtspositie van een kind jonger dan 12 jaar, voor wie de ouders vrijwel alle beslissingen nemen.
Bovendien komt je naam in het Centraal curatele- en bewindregister te staan, waar iedereen die kan opzoeken (op achternaam en geboortedatum). Dat kan vervelend voelen. Iedereen kan zien dat jij zelf niet mag beslissen. Niet over je geld en je bezittingen. Koop je of verkoop je dure spullen zonder toestemming van je curator, dan kan die curator deze transactie terugdraaien. Zorgbeslissingen kun je alleen nog zelf nemen als vaststaat dat je weet waar het om gaat en wat de gevolgen zijn van je beslissing.
Een curator kan een particulier persoon zijn. Bijvoorbeeld iemand uit de familie. Het kan ook een professional zijn, die bij een bureau voor curatele, bewindvoering en mentorschap werkt. Een curator wordt altijd door de rechter benoemd.
Ouderlijk gezag
Heb je kinderen, dan verlies je door de curatele het gezag over hen. Je mag dan geen beslissingen meer nemen waar ze wonen, naar welke school ze gaan of welke medische behandeling ze krijgen. Krijg je een kind terwijl je onder curatele staat, dan krijg je geen gezag over dat kind. Ook niet als je de moeder bent. Is er geen andere ouder met gezag, dan zal de rechter een voogd over je kind benoemen.
Uitzonderingen
Door curatele word je handelingsonbekwaam. Je kunt in principe zelf geen beslissingen meer nemen. Er zijn maar een paar uitzonderingen op deze regel.
- Hoogstpersoonlijke beslissingen kan een curator niet voor jou nemen. Bijvoorbeeld persoonlijke brieven openmaken en lezen. Een niet-reanimeren verklaring mag een curator niet tekenen. En hij mag ook niet namens jou om euthanasie vragen.
- De curator of de rechter kan toestemming aan jou geven om bepaalde zaken toch zelf te regelen. Vaak gaat het dan om niet meer dan de dagelijkse boodschappen, kleedgeld en dergelijke.
- Gaat het om beslissingen over medische behandelingen, verpleging, verzorging, begeleiding of ondersteuning, dan kun je die zelf nemen als je ‘ter zake wilsbekwaam’ bent. Dus als je begrijpt wat er aan de hand is, wat de mogelijkheden zijn in jouw situatie en wat de gevolgen zijn van je beslissing. De curator neemt dan geen beslissingen namens jou, maar kan je wel adviseren en ondersteunen.
- Je kunt zelf naar de rechter stappen als je wilt dat de curatele stopt. Of als je vindt dat je curator zijn werk niet goed doet en je graag een andere wilt. Je mag daar ook een advocaat voor inschakelen. Zelfs als je daarmee een financiële verplichting aangaat. Een advocaat is immers niet gratis. De curator mag dit alleen tegenhouden als het overduidelijk niet in jouw belang is om geld uit te geven aan een advocaat. In het uiterste geval beslist de rechter hierover.
Belangenbehartiger
De curator is niet alleen een wettelijke vertegenwoordiger die beslissingen voor jou neemt. De curator is ook jouw belangenbehartiger. Als je niet de zorg krijgt die je nodig hebt, dan komt je curator in actie om dat wel voor elkaar te krijgen. Bovendien helpt hij je om je leven zoveel mogelijk toch weer zelf in te richten, goede beslissingen te nemen (als je dat mag) en de regie over je geldzaken en de zorg weer zelf te gaan voeren. Curatele is daarom vaak tijdelijk. De rechter vraagt in ieder geval elke vijf jaar aan de curator of de maatregel nog nodig is.
Verantwoording
De rechter benoemt de curator. Die moet regelmatig verantwoording afleggen aan die rechter over de beslissingen die hij voor jou heeft genomen. Niet alleen over de financiële en zakelijke beslissingen, ook als het gaat om beslissingen over de zorg.
Curatele en bewindvoering
- Bij bewindvoering staan alleen bepaalde delen van je vermogen onder bewind. Bij curatele gaat het om je hele vermogen: al je geld, al je spullen, al je bezittingen. Je mag ook zelf niets meer kopen of verkopen, zonder toestemming van je curator. Voor ingrijpende financiële beslissingen zoals verkoop van je huis heeft de curator toerstemming van de rechter nodig.
- Curatele wordt altijd ingeschreven in het Centraal curatele- en bewindregister. Bewindvoering alleen als de rechter dat nodig vindt. In de praktijk gebeurt dat vooral als je vermogen onder bewind is gesteld vanwege problematische schulden. Of als je door je beperkingen helemaal niet in staat bent om je geldzaken zelf te regelen, maar dat voor anderen niet direct duidelijk is.
- Bij bewindvoering word je handelingsonbevoegd voor de onderdelen van je vermogen die onder bewind staan. Dat betekent dat je er niet meer over mág beschikken. Bij curatele word je handelingsonbekwaam voor je hele vermogen. Dat betekent dat je er rechtens helemaal niet meer over kúnt beschikken. In de praktijk maakt dit overigens weinig verschil. Zodra je dat op een verantwoorde manier kunt, zullen zowel een curator als een bewindvoerder toestemming aan jou geven om zelf financiële beslissingen te nemen.
Curatele en mentorschap
- Curatele gaat over je geldzaken én over je zorgzaken. Mentorschap gaat alleen over zorgzaken: medische behandelingen, verpleging, verzorging, begeleiding en ondersteuning.
- De regels voor het nemen van beslissingen over de zorg zijn exact hetzelfde voor een curatele als voor mentorschap. Je zou kunnen zeggen dat curatele ‘inclusief mentorschap’ is. Voor zorgbeslissingen maakt het dus niet uit of je onder curatele staat of een mentor hebt. In beide gevallen kun je gewoon zelf beslissen als je ‘ter zake wilsbekwaam’ bent.
Meer informatie
Betrouwbare informatie over curatele op andere websites.
- Lees de brochure Curatele, bewind en mentorschap van de Rijksoverheid.
- Lees de informatie over curatele op de website van de Rechtspraak.
