Kun je bepaalde beslissingen niet goed zelf nemen, dan heb je een vertegenwoordiger nodig. Dat is iemand die opkomt voor jouw belangen. Die ervoor zorgt dat jouw leven zoveel mogelijk verloopt zoals je dat zelf het liefste zou willen. Iemand die je geldzaken voor je regelt. Of die met de arts of met andere zorgverleners praat over hoe het met je gaat. En wat voor jou de beste zorg is.
Andere mensen kunnen niet zomaar beslissingen voor jou nemen. In de wet staat wie dat wel kunnen. En in welke situatie.
Gemachtigde
Een gemachtigde is iemand die jij een volmacht hebt gegeven om voor jou te beslissen als je dat zelf niet kunt. Een volmacht is een papier of een document (op de computer) waarin is opgeschreven wie jij aanwijst als de persoon die voor jou mag beslissen. Op dit document staat ook jouw handtekening en de datum waarop je het hebt ondertekend. Je kan een volmacht maken voor medische beslissingen, voor geldzaken of voor andere beslissingen.
Zo’n volmacht is alleen rechtsgeldig als je begreep waar het over ging toen je die volmacht gaf. In de praktijk kan dat een probleem zijn vanwege je verstandelijke beperking. Iemand kan jou bijvoorbeeld onder druk zetten om zo’n volmacht af te geven. In dat geval is de volmacht niet geldig.
Geldzaken
Gaat het om geldzaken, dan beslis je in principe zelf. Alleen als de rechter een wettelijke vertegenwoordiger heeft aangewezen, dan kan dat niet meer. De rechter zal alleen zo’n vertegenwoordiger aanwijzen als hij ziet dat je het echt zelf niet kunt. Hij doet dat om jou te beschermen. Tegen jezelf of tegen anderen die misbruik van je willen maken.
Gaat het om geldzaken, dan kan de rechter een bewindvoerder aanwijzen of een curator. Het verschil is dat een curator niet alleen over je geld kan beslissen, maar ook over de zorg die je krijgt.
- Je bewindvoerder of curator kan iemand zijn uit je familie. Of iemand anders die je goed kent. Het kan ook iemand zijn die bij een bureau voor curatele, bewindvoering en mentorschap werkt. Die is dan wettelijk vertegenwoordiger van beroep.
- Een curator gaat over al je geldzaken. Je mag dan zelf alleen nog over je geld beslissen als je curator dat goedvindt. Je krijgt bijvoorbeeld leefgeld of zakgeld dat je zelf mag uitgeven. Bij bewindvoering hoeft dat niet. De rechter kan beslissen dat de bewindvoerder alleen over bepaalde zaken kan beslissen. Bijvoorbeeld een eigen woning of een erfenis. Je loon of je uitkering valt dan niet onder het bewind. Maar meestal zal de rechter je ‘volledige vermogen’ onder bewind stellen. De bewindvoerder beslist dan over al je geldzaken. Net als een curator.
- Curatele wordt geregistreerd. Je naam staat dan in het Centraal curatele- en bewindregister. Bewindvoering over je volledige vermogen kan ook worden geregistreerd, maar dit is niet altijd verplicht. Verkopers van dure spullen of abonnementen kunnen in dat register zien dat jij die niet zelf mag kopen of afsluiten. Doe je dat toch, dan kan je curator of bewindvoerder dat terugdraaien en het geld terugvragen.
- Een bewindvoerder of curator moet elk jaar verantwoording afleggen aan de rechtbank over zijn werk.
Zorgzaken
Een arts of een andere zorgverlener kijkt altijd of je bepaalde beslissingen zelf kunt nemen. Is dat zo, dan ben je ‘ter zake wilsbekwaam’ en beslis je zelf of je akkoord gaat met de zorg die ze aanbieden. Een ander hoeft dan niet voor jou te beslissen.
Vindt de arts of andere zorgverlener dat je een bepaalde beslissing over de zorg niet goed zelf kunt nemen, dan ben je ‘ter zake wilsonbekwaam’. Dan moet een ander voor jou beslissen over de zorg. Zo iemand is een vertegenwoordiger.
Gaat het beslissingen in de zorg (bijvoorbeeld medische behandelingen of het zorgplan van de instelling waar je woont), dan kan je directe familie jou vertegenwoordigen. Ze hebben daar geen toestemming van de rechter voor nodig. Het gaat dan om je partner, je ouders, je broers of zussen, je kinderen, je grootouders en je kleinkinderen.
De rechter kan ook een wettelijke vertegenwoordiger aanwijzen. Dat kan een mentor zijn of een curator. Het verschil is dat een curator niet alleen kan beslissen over de zorg die je krijgt (medische beslissingen, maar bijvoorbeeld ook langdurige verpleging en verzorging), maar ook over je geldzaken.
- Je mentor of curator kan iemand zijn uit je familie. Of iemand anders die je goed kent. Het kan ook iemand zijn die bij een bureau voor curatele, bewindvoering en mentorschap werkt. Die is dan wettelijk vertegenwoordiger van beroep. Een mentor kan ook een vrijwilliger zijn, die werkt voor een regionale stichting mentorschap.
- Je mentor of curator is vooral je belangenbehartiger in de zorg. Hij overlegt met je artsen of andere zorgverleners. Hij houdt in de gaten of je goede zorg krijgt. Zo niet, dan komt hij in actie om dat wel voor elkaar te krijgen. Hij beslist alleen over de zorg die je krijgt, als je dat zelf niet goed kunt.
- Een mentor of curator moet verantwoording afleggen aan de rechtbank over zijn werk.
Meer informatie
Betrouwbare informatie over vertegenwoordiging bij verstandelijke beperkingen op andere websites.
- Bekijk de informatie over curatele, bewind en mentorschap op de website van de Rijksoverheid. Of download de brochure
- Lees meer over mentorschap door vrijwilligers op de website van Mentorschap Nederland.
- Lees meer over wettelijke vertegenwoordiging voor mensen met een verstandelijke beperking op de website van belangenorganisatie KansPlus.
