Een volmacht is een goede manier om iemand aan te wijzen die namens jou mag beslissen over de zorg, als je dat zelf niet (meer) kunt. Wil je er zeker van zijn dat je gevolmachtigde door zorgverleners en anderen geaccepteerd wordt, regel dan een schriftelijke volmacht bij de notaris. Bijvoorbeeld in de vorm van een levenstestament.
Zolang de rechter geen curator of mentor heeft benoemd, is je gevolmachtigde een volwaardige gesprekspartner voor de zorgverlening. Hij kan ook namens jou akkoord gaan met de aangeboden zorg, als je dat zelf niet (meer) kunt. Dat staat in de wet. Het gaat dan over onderwerpen waar jij zelf niet meer over kan beslissen, omdat je op die punten niet meer wilsbekwaam bent. Over de onderwerpen waar je nog wel wilsbekwaam bent, kun je gewoon zelf blijven beslissen. Bij belangrijke beslissingen moeten de zorgverleners telkens kijken of jij zelf kunt beslissen of dat ze ook met je gevolmachtigde moeten overleggen.
De gevolmachtigde heeft in de zorgwetten een groot aantal rechten en plichten. Hieronder de voornaamste.
Rechten gevolmachtigde
- Is er geen curator of mentor door de rechter aangewezen, dan is de gevolmachtigde de eerste gesprekspartner voor jouw zorgverleners als het gaat over beslissingen die je zelf niet meer kunt nemen. Hij heeft het recht om mee te praten over het zorgplan, bijstelling te vragen en er uiteindelijk zijn handtekening onder te zetten.
- De gevolmachtigde mag jouw medisch dossier inzien. Maar alleen als het gaat over de onderwerpen waar hij over meebeslist. De zorginstelling kan dus delen van het medische dossier afschermen.
- De gevolmachtigde kan namens jou een klacht indienen over de kwaliteit van de zorg of over de bejegening door zorgverleners.
- De gevolmachtigde kan namens jou een aanvraag indienen voor verblijf in een instelling, als hij merkt dat het thuis echt niet meer gaat.
Plichten gevolmachtigde
De belangrijkste plicht is dat een gevolmachtigde moet optreden als een ‘goed vertegenwoordiger’. Dat houdt onder andere het volgende in:
- Als dat kan, overlegt hij met jou over alle zorgbeslissingen.
- De gevolmachtigde houdt goed contact met de zorginstelling, maar ook met de familie en andere naasten.
- Als jij zelf kunt beslissen, dan laat de volmachtgever de beslissing aan jou. Hij doet er alles aan om jou zoveel mogelijk zelf te laten beslissen. Bijvoorbeeld door geduldig en open mee te denken en te adviseren.
- Je gevolmachtigde handelt in jouw belang. Zij eigen belang is daar ondergeschikt aan.
- Je gevolmachtigde neemt beslissingen die overeenkomen met jouw wensen en die passen bij jou als persoon.
Gevolgen voor de familie
In de zorg heeft de familie rechten om mee te beslissen over wat er met jou als ouder, kind, broer, zus of kleinkind moet gebeuren, als die je daar zelf niet meer goed over kunt nadenken. Die rechten vervallen op het moment dat je een gevolmachtigde aanwijst. De gevolmachtigde is dan het eerste aanspreekpunt voor de zorg. De familie kan wel meedenken en meepraten, maar niet meer meebeslissen.
Grenzen van de volmacht
In principe mag jouw gevolmachtigde alles doen waarvoor je hem hebt gemachtigd. Belangrijke uitzondering zijn beslissingen over leven en dood.
- Je gevolmachtigde mag wel met de zorgverlening meedenken over de zorg aan jou in de laatste levensfase. Bijvoorbeeld door aan te geven dat reanimeren op dat moment niet meer aan de orde is. Maar de gevolmachtigde mag niet namens jou een algemene wilsverklaring tot niet-reanimeren afgeven.
- De gevolmachtigde mag niet namens jou een euthanasieverzoek indienen.
Geen garantie
Je kunt bij de volmacht allerlei instructies meegeven aan de gevolmachtigde. Maar dat is geen garantie dat het precies gaat zoals jij het had bedacht. Artsen en andere zorgverleners hebben namelijk een eigen verantwoordelijkheid.
- Ze zullen geen behandeling inzetten als dat medisch zinloos is. Je kunt dus geen behandeling afdwingen via een gevolmachtigde.
- Ze kunnen de beslissing van de gevolmachtigde naast zich neerleggen, als dat nodig is om aan de wettelijke eisen voor ‘goed hulpverlenerschap’ te voldoen. Dat kan overigens alleen in heel uitzonderlijke situaties. Het moet dan duidelijk zijn dat de gevolmachtigde niet in jouw belang handelt.
- Ze kunnen zorg aan jou verlenen waar je gevolmachtigde het niet mee eens is, om ‘ernstig nadeel’ te voorkomen. Daar gelden dan wel strenge regels voor, in het kader van de Wet zorg en dwang of de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg.
Op tijd afgeven
Denk goed na over het moment waarop je een volmacht wilt opstellen.
- Heb je beginnende dementie, dan is het zaak om op tijd een volmacht af te geven. Dat kun je namelijk alleen doen, zolang je nog in staat bent om je belangen goed te overzien. Daarna niet meer.
- Heb je een verstandelijke beperking, dan hangt het af van je niveau van functioneren of je een volmacht kunt afgeven. Je moet daarvoor namelijk je belangen ter zake goed kunnen overzien. Loopt de machtiging via de notaris, dan zal die dat controleren. Loopt de volmacht niet via de notaris, dan loop je het risico dat er discussie ontstaat over de rechtsgeldigheid van de volmacht. Of dat er misbruik gemaakt wordt van je vertrouwen. Een wettelijke vertegenwoordiger (curator, bewindvoerder of mentor) is dan mogelijk een beter idee.
- Heb je een psychische aandoening of niet-aangeboren hersenletsel, dan kun je meestal zonder problemen een volmacht afgeven, zolang je dat doet in een periode waarin je helder van geest bent.
Volmacht en mentorschap
Mentorschap is een wettelijke beschermingsmaatregel voor mensen die niet goed in staat zijn beslissingen te nemen over medische behandelingen, verpleging, verzorging, begeleiding en ondersteuning. Meestal betekent het optreden van een gevolmachtigde dat de rechter geen mentor hoeft te benoemen. Maar dat is niet altijd zo.
- Soms is de volmacht te beperkt en moeten er zorgbeslissingen genomen worden die buiten de volmacht vallen.
- Een mentor kan nodig zijn omdat de gevolmachtigde beslissingen neemt die niet in jouw belang zijn. Of mogelijk zelfs misbruik maakt van zijn bevoegdheid.
- Een mentor is verplicht om op te treden, een gevolmachtigde niet. Soms blijft een gevolmachtigde stilzitten, terwijl er wel iets moet gebeuren. Dan kan het nodig zijn dat de rechter een mentor benoemt.
Meer informatie
Betrouwbare informatie over volmacht op andere websites.
- Regelhulp.nl: informatie over volmacht van de Rijksoverheid.
- Notaris.nl: informatie over levenstestament en volmacht van de beroepsvereniging van notarissen KNB.
- Dementie.nl: specifieke informatie over volmacht en levenstestament bij dementie, van Alzheimer Nederland.
