De Wet verplichte ggz (Wvggz) is alleen van toepassing in de zorg voor mensen met een psychische aandoening. Het gaat dan om vormen van zorg die jouw autonomie beperken.
Verplichte zorg is volgens de Wvggz: zorg waartegen jij of je vertegenwoordiger zich verzet. Normaal gesproken zou die zorg dan niet geleverd mogen worden. Maar in de ggz mag dat wel, in de volgende gevallen.
- Ben je ter zake wilsbekwaam, dan kun je te maken krijgen met verplichte ggz om (1) acuut levensgevaar voor jezelf te voorkomen, (2) ernstig nadeel voor mensen in je je omgeving weg te nemen of (3) gevaar voor de algemene veiligheid van personen of goederen af te wenden.
- Ben je ter zake wilsonbekwaam, dan kun je te maken krijgen met verplichte ggz om (1) een crisissituatie af te wenden, (2) ernstig nadeel voor jezelf of anderen te voorkomen of (3), je (geestelijke en lichamelijke) gezondheid te stabiliseren of zover te herstellen dat je weer zelf kunt functioneren.
Het maakt voor verplichte ggz dus veel uit of je ter zake wilsbekwaam bent of niet. Je zorgverlener beslist of dat zo is. Heb je een vertegenwoordiger, dan moet je zorgverlener met hem overleggen. Maar uiteindelijk beslist je zorgverlener. Ben je wilsonbekwaam op het punt van de verplichte ggz en heb je geen vertegenwoordiger, dan zal de zorginstelling bij de rechter vragen om een mentor te benoemen.
Vormen van verplichte ggz
Verplichte ggz kan bijvoorbeeld zijn: het toedienen van vocht, voeding of medicatie, het uitvoeren van medische handelingen of therapeutische maatregelen, beperken van de bewegingsvrijheid of insluiting, het uitoefenen van toezicht, het onderzoeken van kleding, lichaam of woonruimte, controle op alcohol en drugs, beperking van bezoek, gedwongen opname in een ggz-instelling of tijdelijke vrijheidsbeneming.
Voorwaarden
Verplichte ggz mag alleen toegepast worden als het echt niet anders kan. En ook alleen als het echt gaat helpen. Verplichte ggz moet zo kort mogelijk duren en zo ‘licht’ mogelijk zijn.
Verplichte ggz kan toegepast worden in een zorginstelling, maar ook thuis.
Maatregelen
Verplichte ggz kan op verschillende manieren opgelegd worden. De belangrijkste zijn:
- Op grond van een rechterlijke zorgmachtiging.
- Op grond van een crisismaatregel.
Zelfbindingsverklaring
Veel mensen met een ernstige psychische aandoening zijn de meeste tijd goed in staat om weloverwogen beslissingen te nemen. Alleen soms gaat het mis. Bijvoorbeeld als je ontregeld raakt. Op het moment dat je wilsbekwaam bent, kun je een wilsverklaring opstellen voor het geval je dat tijdelijk niet meer bent. In die zogenoemde zelfbindingsverklaring staat wat er dan moet gebeuren. Bijvoorbeeld tijdelijke opname in een ggz-instelling. Of bepaalde medicatie nemen. Die verklaring is bindend, ook als je het er in verwarde staat niet meer mee eens bent. Voor de uitvoering van de zorg die in de zelfbindingsverklaring staat, kan wel een zorgmachtiging nodig zijn.
Zorgmachtiging
Alleen de rechter kan een zorgmachtiging afgeven voor de inzet van verplichte ggz. De officier van justitie kan de rechtbank vragen om zo’n zorgmachtiging af te geven. De officier van justitie doet dat op grond van een verzoek van de gemeente. Die bereidt de zorgmachtiging voor.
Iedereen die zich zorgen maakt over iemand in zijn omgeving kan dat bij de gemeente melden. Dat kan familie zijn, maar ook buren of vrienden. Of een zorgverlener, zoals de huisarts of een ggz-instelling die vrijwillige zorg verleent. De melder kan vragen om anoniem te blijven.
De gemeente kijkt dan of ingrijpen nodig is. Vindt de gemeente dat dit inderdaad moet, dan dient men een verzoek in bij de officier van justitie. Komt de melding van een vertegenwoordiger, partner, ouders of andere ‘voor de zorg essentiële naasten’, dan is de gemeente verplicht om zo’n verzoek in te dienen bij de officier van justitie. Ze mogen er dan wel bijzeggen dat naar hun oordeel verplichte ggz (nog) niet aan de orde is.
Als betrokkene kun je eerst zelf een eigen zorgplan opstellen. Zo nodig met hulp van familie of andere naasten. Dan is verplichte ggz mogelijk niet meer nodig.
De rechter kan alleen een zorgmachtiging voor verplichte ggz afgeven, als er een verklaring ligt van een psychiater. In die verklaring moet staan:
- Welke psychische aandoening er aan de orde is. Dat kan een voorlopige diagnose zijn.
- Dat die psychische aandoening leidt tot het gedrag dat ernstig nadeel geeft. En dat dat gedrag dus geen andere oorzaak heeft.
- Welke zorg aangewezen is om dat nadeel te voorkomen.
Crisismaatregelen
In crisissituaties, met onmiddellijk dreigend ernstig nadeel, kan de burgemeester een crisismaatregel (CM) nemen. Je kunt dan te maken krijgen met acute verplichte ggz, waaronder gedwongen opname in een ggz-instelling. Dat kan alleen als een psychiater dat noodzakelijk vindt. Ben je al in zorg bij de ggz op vrijwillige basis, dan kan de ggz-instelling die zorg tijdelijk omzetten in verplichte ggz. Dat kan alleen bij dreigend ernstig nadeel.
Het gaat in beide gevallen om een tijdelijke maatregel. Uiteindelijk moet de rechter beslissen over verlenging van de crisismaatregel of over een zorgmachtiging.
Klachtrecht
Als betrokkene kun je een officiële klacht indienen over de verplichte zorg of over de bejegening door de zorgverleners. Je vertegenwoordiger kan dat ook doen, namens jou.
Patiëntenvertrouwenspersoon
Je kunt een beroep doen op een patiëntenvertrouwenspersoon, voor advies en bijstand. Ook je vertegenwoordiger heeft dat recht.
Familievertrouwenspersoon
Je familie kan een beroep doen op een familievertrouwenspersoon. Ook als ze niet officieel jouw vertegenwoordiger zijn. Zo’n vertrouwenspersoon kan uitleggen wat er aan de hand is, wat de regels zijn en hoe je familie om kan gaan met de verplichte ggz die aan jou is opgelegd.
Meer informatie
Betrouwbare informatie over de Wet verplichte ggz op andere websites.
- Dossier Wet verplichte ggz op de website Dwangindezorg.nl van de Rijksoverheid.
- Informatie over de rol van familie en naasten bij verplichte ggz, op de website Dwangindezorg.nl van de Rijksoverheid.
- Informatie over de procedures rond de Wet verplichte ggz, bijgehouden door de Rechtspraak.
- Lees meer over de zelfbindingsverklaring in de Wet verplichte ggz, op de website Dwangindezorg.nl van de Rijksoverheid.
