Veel mensen met een verstandelijke beperking die ouder zijn dan 18 jaar, zijn in de ogen van de wet handelingsbekwaam. Dit kan ongewild tot vervelende, ongewenste situaties en verplichtingen leiden. Daarom is het vaak verstandig ervoor te zorgen dat er een vertegenwoordiger is. Deze kan iemand met een verstandelijke beperking op specifieke gebieden beschermen, tegen zichzelf en tegen de wereld om hem heen.
- Familievertegenwoordiging
- Andere vormen van vertegenwoordiging
- Welk soort vertegenwoordiging is het meest geschikt?
Familievertegenwoordiging
Er zijn verschillende vormen van vertegenwoordiging die geschikt zijn ter ondersteuning van iemand met een verstandelijke beperking. Welke vorm het beste past, is afhankelijk van de mate van de verstandelijke beperking en daarmee de mate van wilsbekwaamheid.
Een vertegenwoordiger ondersteunt en neemt beslissingen die in het belang zijn van de vertegenwoordigde, met betrekking tot zaken die deze zelf niet goed kan regelen of beslissen.
In eerste instantie ligt deze verantwoordelijkheid bij de familie, ouders, broers of zussen. Zij zijn op grond van de wet bevoegd hun familielid met een verstandelijk beperking, bij wilsonbekwaamheid te vertegenwoordigen in de contacten met de hulpverleningsinstantie (familievertegenwoordiger).
Andere vormen van vertegenwoordiging
Naast familievertegenwoordiging zijn er twee andere mogelijkheden voor vertegenwoordiging:
• Een vertegenwoordiger aanwijzen door middel van een volmacht, mits de persoon die de volmacht afgeeft wilsbekwaam is.
• Benoeming van een vertegenwoordiger door de kantonrechter (mentor, curator of bewindvoerder). Tot 18 jaar vallen kinderen met een verstandelijke beperking onder het ouderlijk gezag of ze hebben een voogd (wettelijke vertegenwoordiger).
Instanties zoals het CAK, het UWV, het CIZ, de bank, de verzekeringsmaatschappij, maar ook werkgevers eisen vaak een wettelijke vertegenwoordiger.
Per 1 januari 2020 is de wet Zorg en Dwang (WZD) in werking getreden. Deze wet bepaalt dat indien betrokkene niet in staat is zichzelf t.a.v. zorgzaken te vertegenwoordigen, de zorgverlener moet zorgen dat hij of zij vertegenwoordigd wordt. Indien er geen familielid is die dat kan of wil, kan een mentor worden aangevraagd bij de rechtbank.
Welk soort vertegenwoordiging is het meest geschikt?
Mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking kunnen zich meestal redelijk uitdrukken en in veel gevallen lezen en met geld omgaan. Zij kunnen zich vrij zelfstandig in de samenleving bewegen en leren voor zichzelf te zorgen.
Zij kunnen vaak zelf een volmacht afgeven en daarin iemand uit de familie of van buiten de familie tot vertegenwoordiger benoemen. Dit is meestal toereikend. Het kan (met het oog op de eisen van zorg- en overheidsinstanties) verstandig zijn om deze gevolmachtigde ook als mentor, bewindvoerder of curator te laten benoemen.
De mentor ondersteunt bij zorgzaken. De bewindvoerder bij financiële en juridische zaken. De mentor en de bewindvoerder hebben in sommige situaties meer juridische bevoegdheden dan een gevolmachtigde vertegenwoordiger.
Omdat mensen met een lichte of matige verstandelijke beperking zich zelfstandig in de maatschappij bewegen, zijn ze in de ogen van anderen soms handelingsbekwaam. Maar ze overzien niet altijd de consequenties van hun acties. Dit kan tot onbedoelde verplichtingen, misverstanden en problemen leiden die achteraf moeilijk zijn terug te draaien. Het kan verstandig zijn de rechter te vragen betrokkene onder bewind te laten stellen en hierbij te verzoeken om opname in het Centraal curatele- en bewindregister. De onderbewindstelling wordt dan gepubliceerd en is na te zien in een openbaar register. Een aangegane verplichting door betrokkene kan dan door de bewindvoerder ongedaan worden gemaakt. Dit wordt een bewind met derdenwerking genoemd
In sommige gevallen kan het verstandig zijn de kantonrechter te verzoeken twee vertegenwoordigers te benoemen.
| Voorbeeld: Telefonisch of op straat wordt een aanbieding gedaan die erg aantrekkelijk klinkt. ‘Ja’ zeggen of een kruisje zetten is al voldoende om de koop te sluiten. Deze is niet zonder meer door een familievertegenwoordiger terug te draaien. Een bewindvoerder kan dit wel, mits het bewind is opgenomen in het curatele- en bewindregister. |
Mensen met een ernstige verstandelijke beperking hebben op alle gebieden intensieve ondersteuning nodig. Zij zijn wilsonbekwaam. Zij bewegen zich niet zelfstandig in de maatschappij en zullen nooit zonder iemand anders erbij in contact komen met derden. Er zal altijd een vertegenwoordiger moeten zijn.
Vertegenwoordiging via volmacht is niet aan de orde, omdat men wilsonbekwaam is en dus geen gevolmachtigde kan benoemen.
Om goede zorg te regelen kan een mentor worden benoemd door de kantonrechter. Voor financiële en juridische zaken een bewindvoerder. Eén persoon kan zowel mentor als bewindvoerder zijn.
