Levenstestament
In een levenstestament legt u vast wie uw vertegenwoordiger (en eventueel een reserve-vertegenwoordiger) is die voor u beslissingen neemt als u dat zelf niet meer kunt. Die vertegenwoordiger heeft er steun aan wanneer zij/hij weet wat uw wensen en ideeën zijn. U beschrijft die ook in het levenstestament. U regelt daarin dus zaken die tijdens uw leven kunnen spelen wanneer u zelf wilsonbekwaam bent geworden. (Het verschil met het testament is dat u daarin regelt wat er na uw overlijden moet gebeuren en hoe de erfenis wordt verdeeld.)
In een levenstestament kan men dus wensen vastleggen aangaande materiële en immateriële zaken.
Materiële zaken:
- schenkingen
- beheer vermogen, beleggingen en bankzaken
- ondernemerschap
- etc.
Immateriële zaken:
- medische behandeling en verpleging
- beheer profielen in sociale media
- wat te doen bij overlijden
- etc.
U legt ook vast wat het moment is dat de vertegenwoordiger zijn rol moet opnemen.
U kunt in een levenstestament opnemen dat u wilt dat de gewenste vertegenwoordiger door de kantonrechter wordt benoemd tot mentor. Dat kan zijn omdat u uw vertegenwoordiger die wettelijke positie wilt geven, zijn positie maximaal helder wilt hebben.
Indien u niemand kent die uw vertegenwoordiger zou kunnen zijn, kunt u terugvallen op bijvoorbeeld een regionale stichting mentorschap. In een levenstestament kan worden vastgelegd dat u wilt dat uit die kring een mentor benoemd wordt door de kantonrechter.
Vaak wordt ervoor gekozen om de immateriële zaken in wilsverklaringen (zie hieronder) over zorg en behandeling vast te leggen. In het levenstestament staat dan dat u die wilsverklaringen heeft opgesteld en waar die zijn. Het ligt voor de hand met de huisarts hierover te spreken en in ieder geval ook de huisarts de wilsverklaringen te geven.
De wilsverklaringen kunnen ook in het levenstestament opgenomen worden.
Als u ervoor kiest het levenstestament notarieel vast te leggen, dan is het wellicht verstandig de wilsverklaringen zelf er niet in op te nemen. U kunt ze dan makkelijk bij de tijd houden en er voortschrijdend inzicht in verwerken. Dan hoeft er niet steeds een notariële akte opgesteld te worden.
Indien u het levenstestament notarieel laat vastleggen, zal de notaris ook nagaan of u wilsbekwaam bent op het moment dat u zaken bij hem regelt.
Kiest u er niet voor het levenstestament notarieel vast te leggen, dan kunt u het hele document regelmatig aanpassen, inclusief de daarin opgenomen medische wilsverklaringen. Zorg er dan voor dat uw beoogd vertegenwoordiger en uw huisarts steeds de laatste versie in bezit hebben.
Wilsverklaring
Vooruitlopend op een eventuele wilsonbekwaamheid kunt u, nu u nog wilsbekwaam bent, nadenken over wat u dan zou willen. In een wilsverklaring kunt u vastleggen hoe uw vertegenwoordiger en/of een hulpverlener in bepaalde situaties moeten handelen. Mocht het dan zover komen dat u echt wilsonbekwaam bent dan zal uw vertegenwoordiger besluiten nemen aan de hand van wat is opgeschreven in de wilsverklaring. Door zelf uw wensen tijdig op schrift te stellen en deze kenbaar te maken aan uw arts, naaste familie en/of vertegenwoordiger, voorkomt u dat anderen over u beslissen op momenten dat u dat zelf niet meer kunt. Niet alleen kunnen er dan besluiten genomen worden die u wellicht zelf niet gewild had, het is ook heel belastend voor naasten om dergelijke beslissingen te moeten nemen.
U kunt in een wilsverklaring vastleggen of u een bepaalde behandeling juist wel of juist niet wilt. Het gaat dan meestal wel om ingrijpende medische handelingen, bijvoorbeeld:
- reanimatie
- sondevoeding
- bepaalde medicijnen of een bepaalde behandeling, bijvoorbeeld bloedtransfusies voor Jehovagetuigen
- levensbeëindigende handelingen waaronder euthanasie
Voor het uitvoeren van uw wilsverklaring is het van belang dat de juiste mensen op de hoogte zijn van het feit dat u een wilsverklaring hebt. Daarnaast is het van belang dat uw naasten, uw vertegenwoordiger en uw arts weten wat erin staat. U kunt zo’n wilsverklaring het beste samen met een deskundige opstellen. De meest aangewezen persoon hiervoor is uw arts. Dit voorkomt dat er bij anderen onzekerheden of misverstanden ontstaan. Ook kunt u overwegen gebruik te maken van een standaard wilsverklaring. Hiervoor geldt eveneens dat u deze het beste met uw arts kan doorspreken. De wilsverklaring kunt u vervolgens laten opnemen in uw medisch dossier.
Een wilsverklaring is geldig als
- u ten tijde van het opstellen wilsbekwaam was
- u deze zelf heeft opgesteld
- u de verklaring uit vrije wil heeft opgesteld
- de inhoud duidelijk is (voor welke medische handelingen en in welke omstandigheden zij geldt)
- de wilsverklaring voorzien is van een datum
- u de verklaring ondertekend heeft
Het kan zijn dat u zelf lichamelijk niet in staat bent een wilsverklaring te schrijven. Een mondelinge verklaring, opgetekend door getuigen is dan ook geldig.
Geldigheidsduur wilsverklaring
In principe blijft een wilsverklaring altijd geldig. Het is echter wel goed om er bijvoorbeeld eens in de vijf jaar naar te kijken. Als u dan nog achter de verklaring staat, kunt u deze van een nieuwe datum en handtekening voorzien. Bij een oude wilsverklaring kan de hulpverlener namelijk gaan twijfelen of u er nog wel zo over denkt als toen u de wilsverklaring lang geleden opstelde. Hij zal dan misschien de wilsverklaring niet volgen. Mocht u van mening zijn veranderd, stel dan een nieuwe wilsverklaring op die voldoet aan de hierboven beschreven regels. Zorg wel dat de herziene wilsverklaring bekend wordt bij uw naasten en uw arts.
Vertegenwoordiger aanwijzen in wilsverklaring
Het aanwijzen van uw vertegenwoordiger kan onderdeel zijn van de wilsverklaring. Omdat het niet voor iedereen een gemakkelijke taak is om een wilsonbekwaam iemand te vertegenwoordigen, kan er voor gekozen worden om de taak van de vertegenwoordiger te beperken tot het aanvragen van mentorschap. U bent er dan toch zeker van dat er straks een vertegenwoordiger is die voor uw belangen opkomt en die uw levenstestament serieus neemt.
Volgen van een wilsverklaring
In principe wordt een duidelijke verklaring dat u een bepaalde behandeling niet wilt, gerespecteerd. Een verklaring waarin u juist wel om een bepaalde handeling vraagt, telt minder sterk. Een hulpverlener moet per situatie inschatten of hij een handeling medisch zinvol acht of niet. Ook moet de hulpverlener een behandeling voor zijn eigen geweten kunnen verantwoorden. Hij hoeft dus niet te voldoen aan een behandelwens. Een arts kan bijvoorbeeld niet verplicht worden een verzoek om euthanasie uit te voeren. Weigert een arts een behandelwens van een patiënt zelf uit te voeren, dan kan hij de wens voorleggen aan een collega. Deze wil dan mogelijk wel de behandeling uitvoeren. Lukt het niet op deze manier een behandelwens uitgevoerd te krijgen, dan kan een vertegenwoordiger zelf gaan zoeken naar een arts die dit wel zou willen doen.
Signaleerder
Je hebt zaken goed beschreven in het levenstestament, in je wilsverklaringen. Vervolgens wil je er zeker van zijn dat iemand daadwerkelijk actie onderneemt als je -zonder dat je het zelf in de gaten hebt- wilsonbekwaam wordt.
Dat kan je regelen door een signaleerder aan te wijzen die stappen zet als je inderdaad wilsonbekwaam wordt. De signaleerder volgt de door jou beschreven stappen. Neemt bijvoorbeeld contact op met de huisarts, die weet dat jij de signaleerder daartoe toestemming hebt gegeven. De signaleerder zou ook de huisarts zelf kunnen zijn, als je regelmatig contact met haar/hem hebt. Een bevoegde instantie moet vaststellen dat jij wilsonbekwaam geworden bent en dat de instructies m.b.t. vertegenwoordiging uit het levenstestament in werking treden.
De signaleerder kan ook met de stichting mentorschap contact opnemen.
Deze weet hoe aanvraagprocedure voor mentorschap verloopt en kan die helpen initiëren.
Registratie en kosten
Een levenstestament kan worden opgenomen in het Centraal Levenstestamentenregister. Dat kan alleen wanneer u het levenstestament door een notaris hebt laten opmaken.
De kosten van een levenstestament, inclusief registratie in het Centraal Levenstestamentenregister, zijn veelal minimaal € 400,- en kunnen oplopen tot meer dan € 1000,- bijvoorbeeld vanwege inschakeling van een onafhankelijk arts.
Meer informatie over levenstestament en wilsverklaring
Meer informatie vindt u op onderstaande websites en publicatie:
E-book Patientenfederatie over wilsverklaring en moeilijke vragen bij levenseinde
Het levenstestament (boek of e-book) – Consumentenbond
Inhoud:
- Een helder overzicht van alles wat u moet regelen
- Informatie over verschillende soorten volmachten
- Praktische uitleg bij het opstellen van een levenstestament
